Kościół św. Szymona i Judy Tadusza
 |
 |
 |
 |
Pierwsze wzmianki o miejscowości pojawiły się w 1261 r., kiedy jej właściciel otrzymał od księcia Konrada zezwolenie na translokację prawną wsi (prawo magdeburskie). Nie wiemy, czy w tym czasie znajdował się we wsi kościół, którego budowę datuje się na 2 poł. XIII w. Wczesnogotycki kościół wzniesiono z kamienia polnego i rudy darniowej. Składał się z nawy i zamkniętego trójbocznie prezbiterium. Od północy do prezbiterium dobudowano zakrystię. Prawdopodobnie w XV w. nawę nakryto stropem, natomiast prezbiterium otrzymało pozorne sklepienie, teren cmentarza przykościelnego otoczono kamiennym murem z łukową bramką. Nieznane jest pochodzenie sklepionej przybudówki przylegającej od południa do nawy, prawdopodobnie stanowi ona podbudowę drewnianej wieży, której po pożarze w XVI – XVII w. już nie odbudowano (według przekazów kościół posiadał dzwon z 1678 r.). W 1314 r. patronat nad kościołem sprawował klasztor magdalenek ze Szprotawy. W XVI w. świątynię przejęli luteranie. Miejscowa parafia obejmowała swoim zasięgiem Nową Sól z kościołem p.w. św. Michała Archanioła (do 1731 r.). Po wojnie 30-letniej patronat nad kościołem przejęli głogowscy jezuici, którzy pozostawali właścicielami wsi do 1764 r. W tym czasie budowla była remontowana (budowa kruchty przy nawie) i otrzymała nowe wyposażenie (barokowe ołtarze). W 1774 r. w pobliżu kościoła wzniesiono jednokondygnacyjną drewnianą dzwonnicę nakrytą gontowym dachem namiotowym. W 1783 r. zawieszono na niej nowy dzwon. W XIX w. spłonął dach kościoła, który odbudowano w pierwotnym kształcie. W końcu XX w. kościół był ponownie remontowany – pokrycie dachu, tynki na elewacji. Z najstarszego wyposażenia kościoła zachowały się tylko drzwi z gotyckimi okuciami i wczesnobarokowe ołtarze, w elewacji kościoła znajdują się płyty nagrobne z XVIII – XIX w. Należy nadmienić, że przykościelny cmentarz nadal jest użytkowany, co należy obecnie do rzadkości.
Ze strony: Zabytki sakralne powiatu nowosolskiego
Płyta nagrobna Polyxeny Margarethy von Litwitz
I. Jest oparta o wschodnia zewnętrzną elewację kościoła św. Szymona i Tadeusza Judy Apostołów. Wykonana w XVIII wieku, około roku 1742.
II. Płyta prostokątna wykonana z piaskowca, o wymiarach 185 cm x 96 cm, o długości i szerokości pola inskrypcyjnego 129cm x 86 cm, wielkości liter małych i dużych inskrypcji różnią się wymiarami, w 3 i 4 wersie litery duże mają po 6,5 cm, małe po 4 cm, w dalszej części tekstu wymiary liter są jednakowe, duże mają po 3,5 cm, natomiast małe litery 2cm. Główną ozdobą płyty jest osiem kartuszy herbowych umieszczonych na jej narożach i pośrodku w dolnej i górnej partii płyty. Płyta obramowana jest bordiurą, w jej centralnym punkcie znajduje się zwieńczone koroną pole inskrypcyjne w kształcie zwierciadła z inskrypcją pisaną w języku niemieckim frakturą o treści:
Von die [...] wird gekrönet / Und die [...] Hoch,, in Wohlgebor. fr(au): / fr(au): Polyxene Margaretha Von Litwitz, geborne von Pannewitz / sine Gemallin / Des hoch,, u(nd): Wohlehr [...] Heinrich / Goltlob von Litwitz, herrn auf Neu,, und / Altschon Dobrischen in Koßliß. / Welche d: 28 Febr 1708 im haus Baundach gebohren, 1735 Der wahlt, / Und aus einer Ziebcig, [...] / Eine stunden v: [...]zwei [...] Herrn / Lebte in der walt so [...] und wohl, Daß Ihr / das Angedenden auch nach [...] Kronen aus licher / Starb d. 4 Jan: 1742 hentshcau Seelig. / Ihr Alter war 35 Jahr 5 Wochen, u(nd): 2 Tage / wer wohl gelebt und wohl gestorben. Des der hat Ihre name er wochen, / Das ist der [...] Lebens Lauff: / Der selst die Ehre / Kronen auf /
Jak wcześniej wspomniałem na pomniku znajduje się osiem kartuszy herbowych z klejnotami i labrami symbolizujących rody: w lewym górnym rogu herb rodu Litwitz (do tego rodu należała osoba upamiętniona na płycie), następnie w górnej partii płyty drugi od lewej herb rodu Pannewitz, trzeci z kolei von Glaubitz, czwarty w prawym narożu płyty charakteryzuje ród von Lest. W dolnej części płyty pierwszy od lewej kartusz herbowy rodu von Open, następnie herb rodowy von Löben, von Tschamer, kończąc na kartuszu herbowym w dolnym prawym narożu płyty charakteryzującym ród von Biberaw.
III. Pomnik wykonano dla upamiętnienia zmarłych Polyxeny Margarethy von Litwitz oraz Heinricha Goltloba von Litwitz zmarłego w 1742 roku w wieku 35 lat.
IV. Stan zachowania płyty jest zły, lewa i górna partia jest zatarta i nieczytelna, tak jak i część napisów w polu inskrypcyjnym, płyta jest pobielona i zabrudzona od wapna, szczególnie zabrudzone i niewidoczne są kartusze herbowe znajdujące się w górnej części płyty.
- Zdjęcie oraz tekst pochodzą z opracowania Artura Ladry "Zabytki epigrafiki na elementach sepulklarnych w średniowiecznych, wiejskich kościołach powiatu nowosolskiego do roku 1815" - Zielona Góra 2005
Płyta upamiętniająca Katharinę Storn
I. Zlokalizowana w zewnętrznej wschodniej elewacji kościoła św. Szymona i Tadeusza Judy, wmurowana w ścianę. Wykonana na początku trzeciej ćwierci XVI wieku, około 1570 roku.
II. Płyta o kształcie prostokąta, wykonana z piaskowca, o brązowym kolorze, o wymiarach 74 cm x 52 cm wielkości liter 2 cm, bez przedstawień figuralnych w całości pokryta inskrypcją pisaną w języku niemieckim, kapitałą rzymską o treści:
EIN KINDLEIN KLEIN HIER LIGT BEGRABN / KCHATARINA STORN WAR SEIN NAHM / DEN ZEHEND AVGVST GOTT DAS LEBEN / AUFF DIESE WELT IHM HAT GEGEBN / NACH CHRIST GEBURT ABER TAVSNT IHAR / FVNF HVNDERT SIBN VND SIBTZIG WAR., / NVR ANBLICKT DIE BETRVBTTE ZEITT, / ZV GOTT BALDT KERT IHN WHON VND FREVD / ACH LIEBR GOT DAS., EWIG LEBEN / THV ALLN CHRISTN ZV(M) ERBTHEIL / GEGEBEN
III. Płytę wykonano dla upamiętnienia zmarłej w 1570 roku Kathariny Storn.
IV. Płyta czytelna lecz w większości, szczególnie w bocznych partiach zamazana wapnem oraz pobielona. W lewym dolnym narożu starta farba (koloru brązowego) przykrywająca płytę. Powinna zostać poddana zabiegom konserwatorskim w celu odrestaurowania.
- Zdjęcie oraz tekst pochodzą z opracowania Artura Ladry "Zabytki epigrafiki na elementach sepulklarnych w średniowiecznych, wiejskich kościołach powiatu nowosolskiego do roku 1815" - Zielona Góra 2005